Kadnlarda Kllanma | gebelik dogum hamilelik yumurtlama gunu
Kllanma Nedir?
Androjen hormon fazlalgna bagl, yuzde, karnda ve goguste ince renksiz tuylerin (vellus tipi tuylerin) daha kaln ve uzun (terminal kl) hale gelmesiyle olusan hastalga kllanma (hirsutizm) denir.
Kllanma, bir kl hastalg degildir. Vucutta artms olan androjen hormonlarnn ciltte, 5-Alfa reduktas enzim aktivitesinin artmas ile testosteron hormonunun daha aktif hali olan Di-hidro testosterona donusmesi sonucu kllanmada, yag bezlerinde ve aknelerde (sivilcelerde) arts olur. Kl gelisimi nasldr?
Kl, devaml gelisim gostermez. Aktif ve inaktif donemleri vardr.
1-Anagen Faz: buyume donemi
2-Katagen Faz: gerileme donemi
3-Telogen Faz: istirahat donemi Kadnda asr testosteron aktivitesi kl gelisiminde anagen fazn (buyume fazn) hzlandrr. Kz cocugunda ergenlik cagndaki (13-14 yaslar) vellus tipi ince ve renksiz tuylerin, testosteron ve onun ciltteki aktif sekli olan DHTnin (di-hidro testosteron) etkisi ile kaln (terminal) kllara donusumu sonucu kllanma (hirsutizm) olur. KILLANMANIN ve ANDROJEN HORMONLARININ ARTISININ NEDENLERI
1-Kadnlarda kllanmay olusturan nedenlerin %95i androjen artsdr. Bunun esas nedeni yumurtlama tembelligine bagl yumurtalk teka hucrelerinde androstendion denen hormonlarn uretiminin artsna bagldr.
2-Androstendion hormonu daha sonra testosteron hormonuna doner. Kadnlarda normolde testosteronun %25ini overler uretirken, yumurtlama tembelligine bagl androstendion arts olunca testosteronda 2 kat artms olur.
3-Testosteron hormonuda ciltte daha aktif olan ve kllanma, sivilce ve yaglanmay artran DHT (di hidro testosteron) hormonuna doner. Kandaki testosteron ne kadardr?
Testosteronun %80i SHBGe (seks hormon baglayan globulin), %19u albuminlere bagldr. %1i ise serbest dolasmda aktif olarak bulunur. Kllanmas olan kadnlarda serbest testosteron miktar %1den %2ye ckar. Bunun icin; kllanma arastrmalarnda hem total hem de serbest testosteron hormon seviyelerine baklmas gerekir. Kllanmay yapan serbest testosteron miktardr. Kadnda kllanma yapan hastalklar nelerdir?
1-Poli Kistik Over Sendurumu (PCOS): Kadndaki kllanmalarn %95i bu hastalk nedeniyle olusur. Yumurtlamann olmaysna bagl androjen artsnn getirdigi kllanmann nedeni yukardaki paragraflarda anlatld.
2-Hiperinsulinnemi: Insulin rezistans nedir? Hiper insulinemi nicin olur? Verilen bir insuline kars glukoz cevabnn azalmas insulin rezistans olarak adlandrlr. Yani glukoz, insulin etkisi ile, hucre icine girmesi gerekirken, girmez ve kanda glukoz artar. Insulin Rezistans=Sendurum X = Metabolik Sendurum Nedir?
a)Trigliseridler 150mg/dl uzerinde olmas
b)HDL Kolesterolun 50 mg/dlnin altnda olmas
c)Kadnda bel cevresinin 85cmnin uzerinde olmas
d)AKS (aclk kan sekeri) 110 mg/dl ve uzerinde olmas
e)Tansiyonun 130/80nin uzerinde olmas Bu tip kadnlarda da asr kllanma olur. Kanda insulinin arts nasl kllanma yapar?
Insulin, IGF-1 aktivitesini artrr ve yumurtalklardaki teka hucrelerinde andrsotendion hormon yapmn artrr. Androstendion daha sonra testosterona bu hormonda daha sonra DHT hormona donuserek kllanmay artrr. Insulin artsnn, kllanma artsna yol acan 2nci neden ise insulin karacigerde SHBG (seks hormon baglayan globilin) yapmn azaltr. Boylece testosteron baglanmas azalacag icin serbest testosteron miktar artms olur. KILLANMAYA PCOS DISINDA BASKA HANGI HASTALIKLAR NEDEN OLUR?
Not: kllanmann %95 nedeni Poli kistik over sendurumu gibi yumurtalklardaki androjen yapmnn artmasndan kaynaklanr. Asagda anlatlacak hastalklar, kadnda kllanmann sadece %1 ila 5ini olusturan nadir hastalklardr. Bu hastalklar sunlardr;
1-Bobrek ustu bezindeki (adrenal gland) aktivite arts buna en iyi ornek cushing sendurumudur.
2-Tumorler: overlerde veya bobrek ustu bezinde androjen salglayan tumorlrr oldukca nadirdir.
3-Enzim eksiklikleri 21 Hidroksilaz ve 11 Beta hidroksiloz enzim defekleri.
4-Gebelik: gebelikte hormonlarn artsna bagl olarak kllanma artabilir.
4-Menapoz: Menopozda inaktif ostrojen olan E1in ciltte testosterona donusmesi sonucu olusur. KILLANMADA ISTENECEK LABORATUVAR TESTLERI NELERDIR?
1-Testosteron (hem total hem serbest)
2-17-OH progesteron
3-DHEAS
4-Prolaktin
5-Troid testleri (sac dokulmesi varsa)
6-Hiperinsulinemi dusunuluyorsa (hasta obezse) insulin tetikleri ve 2 saatlik 75 gramlk glukoz yukleme testi
7-Ultrasonografi
8-Tumor dusunuyorsa; daha ileri tetkikler
KILLANMA TEDAVISI NASILDIR?
Burada bahsedilecek olan tedavi kllanmann %95 nedenini olusturan over (yumurtalk) kaynakl kllanmann tedavisidir.
1-Dogum kontrol haplar (oral kontraseptifler) : kllanma tedavisinde su sekilde etkileri vardr.
a)Artms olan LHy dusururler.
b)SHBG (seks hormon baglayan globinlerin) yapmn artrrlar. Boylece dolasmdaki serbest testosteron azalms olur.
c)Ciltte; 5 alfa reduktaz enzim aktivitesini azaltarak daha aktif testosteron olan DHTnin yapmn azaltr.
2-Spironolakton: Androjenlerin antogonisidir. P450C uzerinden androjen uretimini azaltr. Ayn tamanda diuretiktir, idrar aksn hzlandrr.5 alfa reduktaz aktivitesini azaltr.
3-Ciproteron Asetat : Icindeki progesteron LHy basklar. Ayn zamanda androjen reseptorlerine baglanarak androjen aktivitesini azaltr.
4-Metformin (insulin hassaslastrclar) : Hiperinsulinemi-obezite-sendurum x bulgular varsa tedaviye bu ilaclarda eklenir.
5-Dexametazon: kllanma bobrek ustu bezi (adrenal gland) kaynakl ise ve DHES kanda yuksekse bu ilaclar tedavi icin kullanlr.
6-Finaserid: 5 alfa reduktas enzim aktivitesi azaltarak ciltteki yaglanma ve kllanmay azaltr.
7-Tumoral bir nedene bagl kllanma varsa bununla ilgili ozel tedaviler yaplr.
Kllanma Nedir?
Androjen hormon fazlalgna bagl, yuzde, karnda ve goguste ince renksiz tuylerin (vellus tipi tuylerin) daha kaln ve uzun (terminal kl) hale gelmesiyle olusan hastalga kllanma (hirsutizm) denir.
Kllanma, bir kl hastalg degildir. Vucutta artms olan androjen hormonlarnn ciltte, 5-Alfa reduktas enzim aktivitesinin artmas ile testosteron hormonunun daha aktif hali olan Di-hidro testosterona donusmesi sonucu kllanmada, yag bezlerinde ve aknelerde (sivilcelerde) arts olur. Kl gelisimi nasldr?
Kl, devaml gelisim gostermez. Aktif ve inaktif donemleri vardr.
1-Anagen Faz: buyume donemi
2-Katagen Faz: gerileme donemi
3-Telogen Faz: istirahat donemi Kadnda asr testosteron aktivitesi kl gelisiminde anagen fazn (buyume fazn) hzlandrr. Kz cocugunda ergenlik cagndaki (13-14 yaslar) vellus tipi ince ve renksiz tuylerin, testosteron ve onun ciltteki aktif sekli olan DHTnin (di-hidro testosteron) etkisi ile kaln (terminal) kllara donusumu sonucu kllanma (hirsutizm) olur. KILLANMANIN ve ANDROJEN HORMONLARININ ARTISININ NEDENLERI
1-Kadnlarda kllanmay olusturan nedenlerin %95i androjen artsdr. Bunun esas nedeni yumurtlama tembelligine bagl yumurtalk teka hucrelerinde androstendion denen hormonlarn uretiminin artsna bagldr.
2-Androstendion hormonu daha sonra testosteron hormonuna doner. Kadnlarda normolde testosteronun %25ini overler uretirken, yumurtlama tembelligine bagl androstendion arts olunca testosteronda 2 kat artms olur.
3-Testosteron hormonuda ciltte daha aktif olan ve kllanma, sivilce ve yaglanmay artran DHT (di hidro testosteron) hormonuna doner. Kandaki testosteron ne kadardr?
Testosteronun %80i SHBGe (seks hormon baglayan globulin), %19u albuminlere bagldr. %1i ise serbest dolasmda aktif olarak bulunur. Kllanmas olan kadnlarda serbest testosteron miktar %1den %2ye ckar. Bunun icin; kllanma arastrmalarnda hem total hem de serbest testosteron hormon seviyelerine baklmas gerekir. Kllanmay yapan serbest testosteron miktardr. Kadnda kllanma yapan hastalklar nelerdir?
1-Poli Kistik Over Sendurumu (PCOS): Kadndaki kllanmalarn %95i bu hastalk nedeniyle olusur. Yumurtlamann olmaysna bagl androjen artsnn getirdigi kllanmann nedeni yukardaki paragraflarda anlatld.
2-Hiperinsulinnemi: Insulin rezistans nedir? Hiper insulinemi nicin olur? Verilen bir insuline kars glukoz cevabnn azalmas insulin rezistans olarak adlandrlr. Yani glukoz, insulin etkisi ile, hucre icine girmesi gerekirken, girmez ve kanda glukoz artar. Insulin Rezistans=Sendurum X = Metabolik Sendurum Nedir?
a)Trigliseridler 150mg/dl uzerinde olmas
b)HDL Kolesterolun 50 mg/dlnin altnda olmas
c)Kadnda bel cevresinin 85cmnin uzerinde olmas
d)AKS (aclk kan sekeri) 110 mg/dl ve uzerinde olmas
e)Tansiyonun 130/80nin uzerinde olmas Bu tip kadnlarda da asr kllanma olur. Kanda insulinin arts nasl kllanma yapar?
Insulin, IGF-1 aktivitesini artrr ve yumurtalklardaki teka hucrelerinde andrsotendion hormon yapmn artrr. Androstendion daha sonra testosterona bu hormonda daha sonra DHT hormona donuserek kllanmay artrr. Insulin artsnn, kllanma artsna yol acan 2nci neden ise insulin karacigerde SHBG (seks hormon baglayan globilin) yapmn azaltr. Boylece testosteron baglanmas azalacag icin serbest testosteron miktar artms olur. KILLANMAYA PCOS DISINDA BASKA HANGI HASTALIKLAR NEDEN OLUR?
Not: kllanmann %95 nedeni Poli kistik over sendurumu gibi yumurtalklardaki androjen yapmnn artmasndan kaynaklanr. Asagda anlatlacak hastalklar, kadnda kllanmann sadece %1 ila 5ini olusturan nadir hastalklardr. Bu hastalklar sunlardr;
1-Bobrek ustu bezindeki (adrenal gland) aktivite arts buna en iyi ornek cushing sendurumudur.
2-Tumorler: overlerde veya bobrek ustu bezinde androjen salglayan tumorlrr oldukca nadirdir.
3-Enzim eksiklikleri 21 Hidroksilaz ve 11 Beta hidroksiloz enzim defekleri.
4-Gebelik: gebelikte hormonlarn artsna bagl olarak kllanma artabilir.
4-Menapoz: Menopozda inaktif ostrojen olan E1in ciltte testosterona donusmesi sonucu olusur. KILLANMADA ISTENECEK LABORATUVAR TESTLERI NELERDIR?
1-Testosteron (hem total hem serbest)
2-17-OH progesteron
3-DHEAS
4-Prolaktin
5-Troid testleri (sac dokulmesi varsa)
6-Hiperinsulinemi dusunuluyorsa (hasta obezse) insulin tetikleri ve 2 saatlik 75 gramlk glukoz yukleme testi
7-Ultrasonografi
8-Tumor dusunuyorsa; daha ileri tetkikler
KILLANMA TEDAVISI NASILDIR?
Burada bahsedilecek olan tedavi kllanmann %95 nedenini olusturan over (yumurtalk) kaynakl kllanmann tedavisidir.
1-Dogum kontrol haplar (oral kontraseptifler) : kllanma tedavisinde su sekilde etkileri vardr.
a)Artms olan LHy dusururler.
b)SHBG (seks hormon baglayan globinlerin) yapmn artrrlar. Boylece dolasmdaki serbest testosteron azalms olur.
c)Ciltte; 5 alfa reduktaz enzim aktivitesini azaltarak daha aktif testosteron olan DHTnin yapmn azaltr.
2-Spironolakton: Androjenlerin antogonisidir. P450C uzerinden androjen uretimini azaltr. Ayn tamanda diuretiktir, idrar aksn hzlandrr.5 alfa reduktaz aktivitesini azaltr.
3-Ciproteron Asetat : Icindeki progesteron LHy basklar. Ayn zamanda androjen reseptorlerine baglanarak androjen aktivitesini azaltr.
4-Metformin (insulin hassaslastrclar) : Hiperinsulinemi-obezite-sendurum x bulgular varsa tedaviye bu ilaclarda eklenir.
5-Dexametazon: kllanma bobrek ustu bezi (adrenal gland) kaynakl ise ve DHES kanda yuksekse bu ilaclar tedavi icin kullanlr.
6-Finaserid: 5 alfa reduktas enzim aktivitesi azaltarak ciltteki yaglanma ve kllanmay azaltr.
7-Tumoral bir nedene bagl kllanma varsa bununla ilgili ozel tedaviler yaplr.